27 sierpnia 2024 roku na Rynku Górnym odbyły się uroczystości upamiętniające 82. rocznicę pogromu ludności żydowskiej z Wieliczki. Pod tablicą pamiątkową znajdującą się na ścianie kamienicy należącej do wielickiej rodziny Schnurów zostały złożone wieńce i kwiaty....
Mikołaj Gabło:
Olchowiec Łemków
utracony
55.00,-
55.00,-
Książka Mikołaja Gabły to wielowątkowa opowieść o maleńkiej łemkowskiej enklawie schowanej wśród łagodnych szczytów Beskidu Niskiego, która, okaleczona przez wojnę, nieodwracalnie zmieniona przez wielką politykę i religię, nie pozwalała swoim mieszkańcom na przywyknięcie do spokojnego “tu i teraz”. Obok burzliwej historii wsi Olchowiec spisanej przez bezpośredniego uczestnika większości wydarzeń, czytelnik znajdzie tu także opisy świąt religijnych, strojów ludowych, potraw i lokalnie pielęgnowanych zwyczajów. Publikację wzbogaciły artykuły w języku łemkowskim, bogaty zbiór przysłów, powiedzeń i przyśpiewek a także blisko dwieście, zarówno archiwalnych, jak i współczesnych fotografii i dokumentów.
„Łemkowszczyzna, którą zapamiętali, to był raj na ziemi – kraj mlekiem i miodem płynący, pełen uprawianych pól i bujnych sadów, z lasami pełnymi poziomek, malin, borówek i grzybów. Tymczasem pod nieobecność gospodarzy pozwolono, by budynki niszczały, a pastwiska i łąki zarastały samosiejką.”
„Łemkowszczyzna, którą zapamiętali, to był raj na ziemi – kraj mlekiem i miodem płynący, pełen uprawianych pól i bujnych sadów, z lasami pełnymi poziomek, malin, borówek i grzybów. Tymczasem pod nieobecność gospodarzy pozwolono, by budynki niszczały, a pastwiska i łąki zarastały samosiejką.
– rodział: Skutki akcji „Wisła”
Korpus tekstów w niniejszej książce powstał z tematycznego i chronologicznego zestawienia oraz zredagowania dłuższych fragmentów i notatek autora zapisanych odręcznie na mniej więcej 700 kartkach papieru format A4. Pisał je – tak powiedział – „dopiero po śmierci ojca w 1989 roku, [gdy] się opamiętałem, żeby spisywać, a trzeba było wcześniej” – do ostatniego momentu, kiedy można je było włączyć do opracowywanych tekstów. Pojawiają się w nich wątki i historie, których autor był świadkiem lub o nich słyszał.
Od Gabły dowiadujemy się na przykład nie tylko, że w najbogatszej we wsi chałupie Skorodyńskich jedną izbę przeznaczono na nauczanie dzieci i pełniła ona w Olchowcu funkcję szkolnej sali w czasie ostatniej wojny. Wiemy także, że stał w niej stół długości czterech metrów, przy którym zasiadali wszyscy uczniowie. Co za wyborny szczegół! Czy ktoś nieznający go może powiedzieć, że rozumie tę wieś i jej mieszkańców? Możemy sobie wyobrazić dzieci w różnym wieku siedzące razem i stojącego nad nimi nauczyciela, który próbuje mówić coś zrozumiałego dla wszystkich, podczas gdy obok gospodarski koń z nudów wygryza ścianę z drugiej strony.
– W. Żyznowski: Posłowie
55.00,-
55.00,-
| Stron 564 | Format bloku 205 x 220 mm |
| Język polski, łemkowski | Data wydania 2020 |
| Oprawa zintegrowana | Nakład 1000 egz. |
„W izbie kuchennej, w której najwięcej się przebywało, podłogę stanowiła ubita ziemia, w której często trzeba było zalepiać dziury. Najczęściej powstawały one, gdy się weszło do środka w mokrych butach – wtedy ziemia z klepiska przylepiała się do nich i odrywała od podłoża. Klepisko trzeba było co tydzień lub najrzadziej co dwa wyrównać ręką i gliną, żeby było gładkie, w przeciwnym razie bardzo się kurzyło (na tę czynność mówiono u nas zbilaty). Klepisko zamiatało się na co dzień miotłą zrobioną z gałęzi jodły lub brzozy, skrapiając je przedtem wodą, żeby nie podnosił się pył. Niekiedy zimą w kącie kładziono dyli – fragment drewnianej podłogi z desek, gdzie przez kilka dni po urodzeniu przebywał cielak, który w stajni by zamarzł. Deski służyły do tego, żeby cielak nie rył dziur w klepisku.”
– fragment rozdziału: Codzienność na wsi
„Mój ojciec, Michał Gabła, został aresztowany około trzynastej, kiedy wracał z niesprzedanymi grzybami z jarmarku w Krośnie. Gdy zobaczyli go idący od strony Tylawy milicjanci prowadzący chłopów, podbiegli do niego z karabinami gotowymi do strzału, krzycząc: „Stój! Stój! Jesteś aresztowany, proszę dołączyć do szeregu!”. „Za co, panie plutonowy?” – próbował się dowiedzieć ojciec, bo znał tego człowieka, ale nie otrzymał odpowiedzi. Zabrano go z drogi tak, jak stał, w cienkiej koszuli i spodniach, do tego boso – skórzane trzewiki, które wcześniej zdjął i niósł w ręku, bo wyschły i obcierały mu stopy, kazano mu porzucić razem z plecakiem. Na szczęście razem z ojcem szła wtedy sąsiadka, Anastazja Szwahła, wracająca od kuzynki, więc ojciec przekazał jej plecak wraz z butami, prosząc, żeby zaniosła je mojej matce i opowiedziała, co się stało.”
– fragment rozdziału: Olchowianie w obozie w Jaworznie
55.00,-
55.00,-
Spis treści
Redakcja
Karina Graj, Przemysław Zańko
Współpraca z autorem nad tekstem publikacji, opracowanie edytorskie i wybór ilustracji
Urszula i Wiesław Żyznowscy
Konsultacje merytoryczne
Stanisław Kryciński, Bolesław Bawolak, Bogdan Miszczak
Tłumaczenie i konsultacje językowe
Tomasz Kwoka, Irena Hutyriak
Prace towarzyszące publikacji
Anna Krzeczkowska-Ślusarczyk
Opracowanie redakcyjne i korekta
Helena Piecuch, Katarzyna Wojtas
Projekt graficzny i typograficzny
Krzysztof Radoszek
Skład, łamanie i opracowanie fotografii
Krzysztof Radoszek Arts
Druk i oprawa
Drukarnia Skleniarz, Kraków
ISBN 978-83-950354-0-1
© Copyright by Mikołaj Gabło, 2020
© Copyright for this edition by WIesław Żyznowski, Siercza 2020
„Autor snuje przez swoje teksty narrację o konsekwencjach gospodarczych, religijnych i psychicznych życia Łemków na obrzeżach większych społeczności w miejscu i czasie, których im nikt nie zazdrościł, i o nieusuwalnym przywiązaniu do tych górskich terenów – na przekór trudnościom.”
– W. Żyznowski: „Posłowie”
(kliknij, by zobaczyć wnętrze książki)
Mikołaj Gabło (ur. 21 września 1940 roku) całe życie zamieszkuje w Olchowcu na Kolonii, pracuje w rodzinnym gospodarstwie rolnym i od młodości propaguje historię i kulturę łemkowską. Jest prezesem Koła Zjednoczenia Łemków w Olchowcu i jednym z inicjatorów przywrócenia tradycji Kermeszy Łemkowskich w Olchowcu. Został odznaczony między innymi odznaką honorową za zasługi dla województwa krośnieńskiego II stopnia, Odznaką „Zasłużony dla Dukielszczyzny” oraz Odznaczeniem im. Ignacego Solorza za pracę na rzecz Związku Młodzieży Wiejskiej.
55.00,-
55.00,-
Zgłębiaj temat
WYWIAD
Audycja w Radio Kraków
FOTOGRAFIE Z PUBLIKACJI
FILM
Mikołaj Gabło o swojej książce
Nasze książki o Łemkach
-
Łemkowskie wesele w Świątkowej Wielkiej
55.00,-Monografia stanowi faktograficzne, drobiazgowe studium wesela łemkowskiego według tradycji Świątkowej i niedalekiej okolicy, które w porządku chronologicznym obejmuje wszystkie elementy obrzędu. Taki zakres i szczegółowość opisu zwyczaju są możliwe tylko w odniesieniu do jednej lokalizacji i określonego czasu.
-
Olchowiec w niskim Beskidzie
0.00,-To esej fotograficzny obejmujący ponad 100 zdjęć pochodzących ze zbiorów mieszkańców i przyjezdnych. Fotografie dokumentują momenty z historii Olchowca i dziejów mieszkających w nim rodzin.
Przedmowa
Wprowadzenie
I. Rozważania o tożsamości Łemków
Łemkowie oczami historyków
Akcja „Wisła” i jej skutki
Sytuacja w czasach PRL
Kwestie łemkowsko-ukraińskie
III Rzeczpospolita
Podwójna tożsamość
Jak pozostać sobą?
Niepewna przyszłość
II. O Olchowcu i Łemkowszczyźnie przed drugą wojną światową na podstawie lektury i opowieści przodków
O czasach najdawniejszych
Wiek XIX i przełom wieków
Pierwsza wojna światowa
Lata międzywojenne
III. Codzienność na wsi
Targ i zakupy w Dukli
Dom i najbliższa okolica
Życie religijne
Stroje
Jedzenie
Praca w gospodarstwie
Wypasanie bydła i wilki
Uprawa roślin
Hodowla zwierząt
Inne prace w gospodarstwie
Prace zarobkowe
Podróże po okolicy
Zdarzenia niecodzienne
Czas wolny
IV. Szkoła
Szkolnictwo w Olchowcu
Własne doświadczenia szkolne Mikołaja Gabły
Warunki nauki
Julian Kawa
Przedmioty szkolne i nauka
Problemy łemkowskich dzieci w szkole
Szkolny folklor i rozrywki
Dalsza edukacja
V. Wojna
Niemiecka okupacja Olchowca
Okupacja oczami Mikołaja Gabły
Radziecka partyzantka
Niemiecko-rosyjskie walki o Olchowiec
Armia Czerwona w Olchowcu
Ostatnie walki w Olchowcu i koniec wojny
Wysiedlenie na wschód w 1944 roku
Wywózka z Olchowca
Losy wysiedlonych
Powroty ze wschodu
VI. Życie olchowieckich Łemków w latach powojennych
Życie wraca do Olchowca
Bandyci
Ślady wojny
Zniszczony sprzęt
Niewypały
Wojsko Polskie w Olchowcu
Prześladowania ze strony milicji
VII. Akcja „Wisła” i jej przebieg w Olchowcu
Przyczyny i tło polityczne wysiedleń
Łemkowie a UPA
Przebieg wysiedleń
Sytuacja w Olchowcu przed wysiedleniami
Pierwsza fala wysiedleń w Olchowcu
Zmiany we wsi i druga fala wysiedleń
Losy wysiedlonych w akcji "Wisła"
Powroty z Ziem Odzyskanych
Skutki akcji „Wisła”
VIII. Olchowianie w obozie w Jaworznie
Aresztowanie mieszkańców Olchowca i Ropianki
Losy rodzin aresztowanych
Warunki w obozie
Zwolnienia z obozu
Bezkarność sprawców
IX. PRL na wsi
Obowiązkowa pomoc w pracach rolniczych
Obowiązkowe dostawy
Zmiany w rolnictwie i hodowli
Prześladowania polityczne Łemków
Związek Młodzieży Wiejskiej
Olchowieccy sołtysi w latach powojennych
Mikołaj Gabło sołtysem
Jan Mikulik sołtysem
Życie kulturalne
X. Życie religijne Łemków od czasów PRL
Kościół greckokatolicki i Kościół rzymskokatolicki
Niszczejące cerkwie
Próba pojednania
XI. Życie religijne w Olchowcu
Trudne losy świątyni w Polanach
Odradzanie się Kościoła greckokatolickiego w Polsce
Tajemnicze i święte miejsca w Olchowcu
Powstanie cerkwi w Olchowcu
Lata międzywojenne i zmiany wiary
Druga wojna światowa
Lata powojenne
Lata 50.
Lata 60. i 70.
Lata 80.
Lata 90.
Losy olchowieckich dzwonów
XXI wiek
XII. Olchowiec po 1989 roku
Olchowieckie kiermesze
Olchowiec i okolice dziś
Rzeczy codzienne i niecodzienne
Lata dwutysięczne i późniejsze
Życie religijne
Katolicy i grekokatolicy
Przyszłość Łemków
XIII. Olchowieckie święta i zwyczaje
Nowyj Rik, zapusty i wyczyrky
Święta wiosenne
Wylykden
Odpusty
Święta letnie
Zabawy taneczne
Pylypywka
Dzień Andryja
Rizdwiany Świata
Jordan
Inne zwyczaje i wierzenia
Zwyczaje weselne
Narodziny i wychowanie dziecka
Zwyczaje pogrzebowe
XIV. Losy członków rodziny
Rodziny na Łemkowszczyźnie
Rodzina matki
Rodzina ojca
Mikołaj Gabło i rodzeństwo
Mikołaj Gabło zakłada rodzinę
Emigracja Andrzeja Skorodyńskiego
Andreas Skorodynski odwiedza Olchowiec
Wizyta Johna Skorodynskiego
XV. Cyganie
Warunki bytowe
Praca
Relacje łemkowsko-cygańskie
Losy Cyganów z Olchowca
Olchowieccy kowale
XVI. Przyśpiewki, wierszyki, powiedzenia, przysłowia
Przyśpiewki i wierszyki
Inne popularne w okolicy Olchowca utwory
Przysłowia i powiedzenia
Bogdan Miszczak: O 500-letniej wsi Olchowiec na Dukielszczyźnie
Выбраны публікациi:
Пару слiв o селі Вільховец на Дуклянщыні
Кус о селі Вільховец
Співанкы зо села Вільховец, котры співано давно (на Скавным) при коровах
на поли, на весілях або на вечірках
Істория вільхівскых дзвонів
Был єм вязньом Явожна
Пішол єм по няньовых слідах
Петро мал пеха
Остатня прогулька Петра по рідным Бескіді
Был єм на святі…
Ци робити Кєрмеш і як?
